Discord in the Arabian Peninsula: Saudi Arabia and Qatar

Η Διχόνοια στην Αραβική Χερσόνησο: Ερίζουν Σαουδική Αραβία και Κατάρ Δρ. Ευάγγελος Βενέτης, Υπεύθυνος Ερευνητικού Προγράμματος  Μέσης Ανατολής - ΕΛΙΑΜΕΠ

Άμυνα και Διπλωματία, Απρίλιος 2014

(Defense and Diplomacy, April 2014)

Λίαν προσφάτως ενέσκηψε έριδα μεταξύ των δύο πιο εύπορων κρατών της Αραβικής Χερσονήσου και του αραβικού κόσμου εν γένει. Η Σαουδική Αραβία με την παράδοση μερικών δεκαετιών σύγχρονης ιστορίας έθνους-κράτους και τοποτηρητής των ιερών τόπων του Ισλάμ, δείχνει να ενοχλείται από την φιλόδοξη τάση του αναδυόμενου οικονομικά και πολιτικά Κατάρ. Η τάση του Κατάρ να αμφισβητεί την καθεστηκυία τάξη και την αρχηγεία του Ριάντ ενοχλεί το τελευταίο και τους συμμάχους στην αραβική χερσόνησο.

Το Κατάρ των δύο εκατ. Κατοίκων έχει γηγενή πληθυσμό 300.000 ατόμων με τους λοιπούς να είναι μετανάστες. Ωστόσο με δεδομένο τον ενεργειακό πλούτο της χώρας και την φιλοδοξία του πολιτικού κόσμου της να την καταστήσουν ισχυρή γεωπολιτική περιφερειακή δύναμη, η πρόσφατη κρίση στις σχέσεις του Κατάρ με την Σ. Αραβία, το Κουβέιτ και το Μπαχρέιν λειτουργεί επιβεβαιωτικά. Η διπλωματική και συχνά οικονομική εμπλοκή του Κατάρ σε διάφορες διεθνείς κρίσεις, συχνά εκτός της περιφερειακής του εμβέλειας, λ.χ. στο Τσάντ-Σουδάν, Τζιμπουτί-Ερυθρέα, στο Αφγανιστάν στηρίζοντας τους Ταλιμπάν, στη Συρία, στηρίζοντας μερίδα ακραίων Ισλαμιστών, στην Αίγυπτο με την Ισλαμική Αδελφότητα, στη Γάζα με την Χαμάς αλλά και οι διενέξεις του Κατάρ με το Μπαχρέιν και το Νεπάλ, καθιστούν την εξωτερική πολιτική του Κατάρ ιδιαίτερα φιλόδοξη με συγκρουσιακό χαρακτήρα.

Το Κατάρ ασκεί ρεαλιστική πολιτική σε βαθμό που άλλες αραβικές χώρες, όπως η Σ. Αραβία, η Ιορδανία και η Αίγυπτος δεν έχουν φθάσει. Χρησιμοποιεί την ήπια ισχύ με έξυπνο τρόπο, λ.χ. την διοργάνωση του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 2022 και δεν διστάζει να τολμά με τακτικές και μεθόδους επί θεμάτων που άλλες αραβικές χώρες δεν καταπιάνονται σε τέτοιο, λ.χ. στις αινιγματικές σχέσεις του Κατάρ με το Ισραήλ.

Δεν προκαλεί έκπληξη, λοιπόν, που η Σαουδική Αραβία έχει δυσαρεστηθεί με το Κατάρ. Το Ριάντ δεν είναι διατεθειμένο να παραδώσει τα σκήπτρα της ηγέτιδας χώρας του αραβικού κόσμου στο Κατάρ. Η εν λόγω αντιπαράθεση προκαλεί ωστόσο απορία στον ήδη κατακερματισμένο πολιτικά αραβικό κόσμο. Είναι απορίας άξιο που τα δύο πλουσιότερα αραβικά κράτη δεν συνεργάζονται αλλά ερίζουν για ένα γόητρο το οποίο φθίνει, όταν ο αραβικός κόσμος κατακερματίζεται και αποδυναμώνεται. Μήπως και το Κατάρ και η Σαουδική Αραβία πρέπει να αλλάξουν πορεία και να στραφούν στην αντίθετη κατεύθυνση; Αυτήν την ενότητας και τη ισχυροποίησης;

The Geopolitics of Democracy in the Middle East and the Black Sea

َΗ γεωπολιτική της Δημοκρατίας

Η θύελλα της Μ. Ανατολής στην Μαύρη Θάλασσα

Δρ. Ευάγγελος Βενέτης,

Υπεύθυνος Ερευνητικού Προγράμματος Μέσης Ανατολής - ΕΛΙΑΜΕΠ, evenetis77@yahoo.com

Η εξελισσόμενη σε εμφύλιο κρίση στην Ουκρανία έχει τόσες ομοιότητες με την λεγόμενη «Αραβική Άνοιξη» και την πολιτική κρίση στην Τουρκία, στην απέναντι ακτή της Μ. Θάλασσας, ώστε χρήζει ιδιαίτερης αναφοράς. Η κινητοποίηση των λεγόμενων δημοκρατικών δυνάμεων εντός αστικού χωροταξικού πλαισίου εναντίον των υφιστάμενων πολιτικών ηγετών και συστημάτων τους παρουσιάζει ενδιαφέρον για την χρονική και μεθοδολογική εγγύτητά τους.

Η εν λόγω ομοιότητα είναι ιδιαίτερα χρήσιμη και για τις δύο αντικρουόμενες παρατάξεις, καθώς προσφέρει γνώση και πρόνοια για τον αιφνιδιασμό της κυβέρνησης ή την έγκαιρη αντιμετώπιση των κινήσεων της αντιπολίτευσης από την κυβέρνηση. Η μεθοδολογία των διαδηλωτών είναι η ίδια με κάποιες διαφοροποιήσεις ανάλογα με την χώρα και το κλιματολογικό της πλαίσιο: κατάληψη της κεντρικής πλατείας της πρωτεύουσας, μαζική παρουσία διαδηλωτών μέσω του διαδικτύου, κάθοδος ηθοποιών, τραγουδιστών και λοιπών διασημοτήτων υπέρ των διαδηλωτών, ευρεία κάλυψη της κρίσης από τα δυτικά ΜΜΕ κλπ. κλπ.

Το κυριότερο όμως κοινό στοιχείο αυτών των κρίσεων είναι η γεωπολιτική τους διάσταση. Ιδιαίτερα στην Τουρκία και την Ουκρανία, η Δύση ταυτίζεται με την εκάστοτε αντιπολίτευση ενώ οι γεωπολιτικοί αντίπαλοι της Δύσης με τις υφιστάμενες κυβερνήσεις. Επίσης οι εν λόγω κρίσεις εκδηλώνονται σε χώρες που εφάπτονται των γεωπολιτικών σφαιρών Δύσης και Ανατολής. Εξαίρεση δεν αποτελεί ούτε η Βενεζουέλα αυτή την στιγμή, αλλά και η Γεωργία παλαιότερα καθώς επίσης και η Κεντρική Ασία.

Η επιτυχία αυτών των εξεγέρσεων δεν είναι διασφαλισμένη, ούτε καν  προδιαγεγραμμένη, και εξαρτάται από την αποφασιστικότητα των υφιστάμενων κυβερνήσεων να χρησιμοποιήσουν κάθε μέσο για να διατηρηθούν στην εξουσία ή να υποχωρήσουν προσωρινά και να αποχωρήσουν μόνιμα αργότερα. Όσο πιο αποφασιστικός ο νυν κυβερνητικός ηγέτης τόσο λιγότερες οι πιθανότητες επιτυχίας της εξέγερσης, λ.χ. στην Τουρκία με τον πρωθυπουργό Έρντοαν.

Όποια πλευρά και να έχει δίκαιο, βέβαιο είναι ότι η σύγχρονη αντίληψη της γεωπολιτικής εμπλοκής σε μία χώρα περνάει μέσα από την διαμόρφωση του πολιτικού της συστήματος προς το δημοκρατικότερο ή μη. Τα γεωπολιτικά όμως συμφέροντα απ’ όπου και αν προέρχονται, διόλου δεν ασχολούνται κατ’ ουσίαν με την δημοκρατία αυτή καθαυτή, λ.χ. στην περίπτωση της Αιγύπτου. Μέχρι αυτό να γίνει κατανοητό από όλους, θα θυσιάζονται ψυχές στον εμφύλιο βωμό των γεωπολιτικών σκοπιμοτήτων.